آگاهی از نحوه برگزاری مصاحبه‌های شغلی و ديدگاه ويژه به اين بخش، فرصت‌های بسيار مناسبی را پيش روی كارجويان قرارمی‌دهد. درهمين رابطه ميزان انگيزه و مهارت مديريت كارجويان نيز افزايش می‌يابد و با اعتماد به نفس تصميم‌های مناسبی را اتخاذ می‌كنند. پرسش‌ها و بايد‌‌ها و نبايد‌های مصاحبه، در واقع چارچوب‌ها و قوانينی هستند كه طرفين مصاحبهكننده و مصاحبه‌شونده را به رعايت از اصولی منطقی و كارشناسی شده فرامی‌خوانند، زير اصلی‌ترين اصول مباحث مصاحبه شغلی را عنوان می‌كنند، برای آشنايی بيشتر با نحوه برگزاری مصاحبه‌های شغلی، با ما در اين مقاله همراه شويد.
مصاحبه
مصاحبه کاربردی‌ترین مرحله و شيوه‌ای كه هر شخص حداقل يك‌بار در طول زندگی برای به‌دست آوردن شغل ايده‌آل خويش آن را تجربه‌كرده است. نتیجۀ مصاحبه این است که شخص برای انجام کاری یا پذیرش مسئولیتی مناسب یا غیرقابل قبول معرفی میشود. در چنین فرایندی باید ارتباطی دوطرفه میان مصاحبهكننده و مصاحبه‌شونده ایجاد شود. ماحصل کار تعیین میکند که آیا امکان بهوجود آمدن همکاری متقابل و سازنده وجود خواهد داشت یا خیر.
در مصاحبۀ استخدامی، مصاحبهكننده این امکان را بهوجود میآورد تا مصاحبه‌شونده نیز سؤالاتی را در مورد شغل آینده مطرح و پاسخهایی دریافت کند. بنابراین در این مصاحبه پرسش و پاسخ، متقابل و دوطرفه خواهد بود.
چگونه نخستين جلسه مصاحبه شغلي را با موفقيت اجرا كنيم؟
خود را در مقابل مصاحبه‌شونده و درهنگام پاسخ‌گويی به سوالات فرض كنيد. شايد اين جلسه معارفه و يا پرسش و پاسخ بيش از پانزده دقيقه هم به طول نينجامد، اما از آن جايی كه مصاحبهكننده در كار خود كاملا تبحر دارد، می‌تواند پاسخ‌های هر كارجويی را به خوبی ارزيابی و تحليل كند و در نهايت شما را دعوت به همكاری كند.
مدت مصاحبه
در بسیاری از مواقع طولانی‌شدن زمان مصاحبه نه‌تنها موجب خستگی و بی‌حوصلگی مصاحبهكننده و اشتباهات ناشی از آن میشود، بلکه تأثیر مشابهی برمصاحبه‌شونده خواهد داشت. در برخی از مصاحبه‌ها، خصوصاً در تحقیقات طولانی و چندین روزه بهتراست که مصاحبه‌كنندگان روزانه بیش از چهار ساعت مصاحبه نکنند و بین مصاحبه‌ها آنقدر فاصله بگذارند تا بتوانند مصاحبه‌های بعدی را با آمادگی، تمرکز و اشتیاق بیشتری انجام دهند و بقیه اوقات را به مسایل دیگر تحقیقی مانند اصلاح و تصحیح یادداشت‌های خود در پرسشنامه‌های پرشده، مشاهده محیط تحقیق و توصیف مسایل و عوامل جانبی و غیره بپردازند.
در گذشته تصور بر این بود که مدت هر مصاحبه نباید از حدود ۳۰ تا ۳۵ دقیقه بيشتر باشد، اما تجربیاتی که در این مورد به وسیله محققان مختلف کسب شده است، نشان می‌دهد که مصاحبه‌شوندگان می‌توانند حتی حدود یک ساعت تا یک ساعت و نیم نیز به طور فعال و مشتاقانه در مصاحبه شرکت کنند، مشروط بر اینکه موضوع مورد مطالعه و یا سوالات و محتوای پرسشنامه جالب و شرایط مصاحبه بر وي تاثیر منفی نداشته باشد.
جريان ارتباطات ميان مصاحبهكننده و مصاحبه‌شونده
مصاحبه در واقع یک نوع کنش متقابل ميان مصاحبهكننده و مصاحبه‌شونده است؛ اگرچه چارچوب آن تا حد زیادی به وسیله پرسشنامه تعیین میشود، اما در نهايت توانايي‌های مصاحبهكننده بايد به نوعی نزد مصاحبهكننده به اثبات برسد. از این رو موافقت یا مخالفت آنها با مصاحبه، در آغاز بیشتر تابع این مساله است که مصاحبه‌شونده تا چه حد بتواند نظر كارفرما را جلب کند. بنابراین در جریان یک مصاحبه عوامل تعیین‌کننده کنش متقابل بین مصاحبهكننده و مصاحبه‌شونده عموما به شرح زيرند:
نخستين قضاوت مصاحبهكننده، با نحوه لباس‌پوشيدن مصاحبه‌شونده آغاز میشود که نباید با انتظارات و ارزش‌های محيط كار مغایرت داشته باشد. وضع ظاهری گاه معرف بعضی از عوامل و ارزش‌های دیگر مانند ملیت نیز می‌تواند باشد.
عامل جنسیت نیز می‌تواند تعیین کننده باشد. در بیشتر موارد اگرمصاحبه‌كننده و مصاحبه‌شونده هم‌جنس باشند، مصاحبه راحت‌تر انجام میشود، خصوصاً وقتی سوالات مربوط به مسایل شخصی و خصوصی باشد.
پس از مشخصات ظاهری، عامل تعیین‌کننده دیگر، زبان یا نحوه سخن گفتن است که باید با ارزش‌ها و انتظارات مصاحبهكننده منطبق باشد. اساساً فن بيان، يكی از مهم‌ترين اولويت‌هايی است كه كارفرمايان و مصاحبه‌كنندگان در استخدام كارجويان و روابط عمومی و ارتباط با مخاطبان در نظر دارند.
آيا مصاحبه بهترين راه برای ارزيابی كارجويان است؟
اگرچه مصاحبه یکی از متداول‌ترین روش‌های تحقیق درعلوم اجتماعی و معياری برای صلاحيت علمی و عملی كارجويان است، اما نمی‌توان تنها مصاحبه را معياری برای ارزيابی افکار، اندیشه‌ها، گرایش‌ها و انگیزه‌های مصاحبه‌شوندگان در همه زمینه‌ها در نظر گرفت. در همين رابطه و برای اتخاذ تصميم نهايی بايد به طور عملی و خارج از فضاي پراسترس مصاحبه نيز كاركردها و توانايی‌های مصاحبه‌شوندگان را نيز بررسی كرد. بدین منظور به روش‌های دیگری نیز نیاز است. از سوی دیگر کارآیی، دقت و اطمینان این روش برای بررسی مفاهیم و مسایل ساده‌تری که در شعاع سنجش آن قرار می‌گیرد از طرف بسیاری از منتقدین مورد تردید است.
مصاحبه، خصوصاً به روش سنتي، مصاحبه‌شونده را در شرایطی بسیار غیر‌طبیعی قرار می‌دهد. به طوری‌که طرح مسایل از سوی مصاحبهكننده در چارچوبی که از سوی مديريت سازمان تعیین شده است محدود میشود و لذا از تمایل او به صحبت‌کردن و شکافتن مطالب و بدین ترتیب از عمق مسایل مورد بررسی می کاهد. به همین دلیل نیز اولین دانشمندانی که روش پرس و جو را در مکتب نورنبرگ در آلمان به کار بردند، معتقد بودند که مصاحبه بايد همانند صحبت روزمره با حالتی کاملاً طبیعی انجام گیرد و سوالات در طول یک صحبت مطرح شوند.مصاحبهكننده باید نه سوالات را از روی پرسشنامه بخواند و نه جواب‌ها را در مقابل پاسخگو یادداشت کند. به طور خلاصه مصاحبهكننده بايد آنقدر حرفه‌ای روال مصاحبه را اجرا كند كه مصاحبه‌شونده با حالتی كاملا عادی و به دور از فضای مقرارتی مصاحبه، سوالات را پاسخ دهد.
اطمينان از صحت گفته‌های مصاحبه‌شوندگان
صحت گفته‌های مصاحبه‌شوندگان نيز معضلی براي كارفرمايان است كه بايد با بررسی مدارك دانشگاهي، استعلام از سوابق شغلی و تحصيلی و در نهايت آزمون‌های شفاهی، كتبی و عملی، به اثبات برسد. مصاحبه‌شوندگان درباره برخی از مسایل، آگاهانه اطلاعات صحیح و واقعی در اختیار مصاحبهكننده قرار نمی‌دهند، عکس‌العمل‌های آنها درباره پاسخ به مسایل آينده و پرسش‌هايی اين‌گونه معيار درستی از شخصيت و مديريت بحران را نشان نمی‌دهد. هرچند اگر مصاحبه‌شونده مایل باشد تا حقیقت و واقعیت را بگوید، اما چون هنوز در آن وضعیت خاص، با تمام عواملی که بر روی او تاثیر خواهند گذاشت، قرار نگرفته است، نمی‌توان به گفته او در مورد عکس‌العمل آینده‌اش اطمینان کرد. لذا نمی‌توان با سنجش، گرایش‌ها و نظراتي كه درباره آینده می‌دهد، اعتماد کرد و بر اساس آنها تصمیم گرفت.
كيفيت پرسش‌هاي مصاحبهكننده
شناخت ویژگی‌ها و خصوصیات فردی كارجويان، کار بسیار دشواری است، اما این ویژگی‌ها، در بسیاری از موقعیت‌های شغلی، بسیار حائز اهمیت هستند. پرسش‌ها باعث می‌شوند که مصاحبه‌شوندگان کمی بیشتر درباره خودشان و ویژگی‌های مربوط به سوابق کاری خود، صحبت کند. روند مصاحبه ممکن است به کمی احتیاط نیاز داشته باشد. در پرسش‌های مربوط به خصوصیات فردی و اخلاقی مصاحبه‌شوندگان بايد دقت كنند. پرسش‌های آزاد و فرضی، پرسش‌های بسیار مناسبی برای آشکار‌ساختن خصوصیات فردی كارجويان هستند.
پرسش‌هايی كه بايد كارجويان پيش از مصاحبه بدانند به شرح زيرند:
مهم‌ترين موانع و چالش‌های كاری خود را عنوان كرده و راه‌هاي مقابله با آنها را ذكر كنيد؟
مهم‌ترين نتايج و موفقيت‌های خود را بيان كنيد؟
از چه هنگام فعاليت حرفه‌ای خود را آغاز كرديد؟
سوابق شغلی و تحصيلی و سمت‌های قبلی خود را نام ببريد؟
تا كنون فعاليت در چه مشاغلی را تجربه كرده‌ايد؟
در هنگام بحران‌های اقتصادی چه واكنشی از خود نشان خواهيد داد؟
تا كنون چه پروژه‌هايی را با موفقيت به پايان رسانده‌ايد و دليل موفقيت خود را در اجرای چه اصولی می‌دانيد؟
برای رسيدن به هدف اصلی و احراز پست‌های سازمانی بالا، كسب چه آموزش‌‌ها و روش‌هايی لازم است؟
حضور در شركت‌ها و سازمان‌های بزرگ و موفق، چه نقشی در پيشبرد اهداف تجاری دارند؟
كلام پایانی
مصاحبه فرصتی است تا كارجويان مهارت‌های خويش را در برابر كارفرمايان به نمايش گذارند، هر مصاحبه‌كننده‌ای قواعد خاص خودش را دارد، شرط پذيرش، تخصص و اعتماد به نفس است، مرحله‌ای كه تنها با سال‌ها تلاش و كسب مهارت و تجربه در محيط تئوری و عملی حاصل میشود، بنابراين پيش از هر آزمون و مصاحبه‌ای بايد به خودتان و كارتان اطمينان داشته باشيد تا بتوانيد همپای رقيبان اهداف بزرگ را كسب كنيد.
