آگاهی از نحوه برگزاری مصاحبه‌های شغلی و دیدگاه ویژه به این بخش، فرصت‌های بسیار مناسبی را پیش روی کارجویان قرارمی‌دهد. درهمین رابطه میزان انگیزه و مهارت مدیریت کارجویان نیز افزایش می‌یابد و با اعتماد به نفس تصمیم‌های مناسبی را اتخاذ می‌کنند. پرسش‌ها و باید‌‌ها و نباید‌های مصاحبه، در واقع چارچوب‌ها و قوانینی هستند که طرفین مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده را به رعایت از اصولی منطقی و کارشناسی شده فرامی‌خوانند، زیر اصلی‌ترین اصول مباحث مصاحبه شغلی را عنوان می‌کنند، برای آشنایی بیشتر با نحوه برگزاری مصاحبه‌های شغلی، با ما در این مقاله همراه شوید.
مصاحبه
مصاحبه کاربردی‌ترین مرحله و شیوه‌ای که هر شخص حداقل یک‌بار در طول زندگی برای به‌دست آوردن شغل ایده‌آل خویش آن را تجربه‌کرده است. نتیجۀ مصاحبه این است که شخص برای انجام کاری یا پذیرش مسئولیتی مناسب یا غیرقابل قبول معرفی میشود. در چنین فرایندی باید ارتباطی دوطرفه میان مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده ایجاد شود. ماحصل کار تعیین میکند که آیا امکان بهوجود آمدن همکاری متقابل و سازنده وجود خواهد داشت یا خیر.
در مصاحبۀ استخدامی، مصاحبهکننده این امکان را بهوجود میآورد تا مصاحبه‌شونده نیز سؤالاتی را در مورد شغل آینده مطرح و پاسخهایی دریافت کند. بنابراین در این مصاحبه پرسش و پاسخ، متقابل و دوطرفه خواهد بود.
چگونه نخستین جلسه مصاحبه شغلی را با موفقیت اجرا کنیم؟
خود را در مقابل مصاحبه‌شونده و درهنگام پاسخ‌گویی به سوالات فرض کنید. شاید این جلسه معارفه و یا پرسش و پاسخ بیش از پانزده دقیقه هم به طول نینجامد، اما از آن جایی که مصاحبهکننده در کار خود کاملا تبحر دارد، می‌تواند پاسخ‌های هر کارجویی را به خوبی ارزیابی و تحلیل کند و در نهایت شما را دعوت به همکاری کند.
مدت مصاحبه
در بسیاری از مواقع طولانی‌شدن زمان مصاحبه نه‌تنها موجب خستگی و بی‌حوصلگی مصاحبهکننده و اشتباهات ناشی از آن میشود، بلکه تأثیر مشابهی برمصاحبه‌شونده خواهد داشت. در برخی از مصاحبه‌ها، خصوصاً در تحقیقات طولانی و چندین روزه بهتراست که مصاحبه‌کنندگان روزانه بیش از چهار ساعت مصاحبه نکنند و بین مصاحبه‌ها آنقدر فاصله بگذارند تا بتوانند مصاحبه‌های بعدی را با آمادگی، تمرکز و اشتیاق بیشتری انجام دهند و بقیه اوقات را به مسایل دیگر تحقیقی مانند اصلاح و تصحیح یادداشت‌های خود در پرسشنامه‌های پرشده، مشاهده محیط تحقیق و توصیف مسایل و عوامل جانبی و غیره بپردازند.
در گذشته تصور بر این بود که مدت هر مصاحبه نباید از حدود ۳۰ تا ۳۵ دقیقه بیشتر باشد، اما تجربیاتی که در این مورد به وسیله محققان مختلف کسب شده است، نشان می‌دهد که مصاحبه‌شوندگان می‌توانند حتی حدود یک ساعت تا یک ساعت و نیم نیز به طور فعال و مشتاقانه در مصاحبه شرکت کنند، مشروط بر اینکه موضوع مورد مطالعه و یا سوالات و محتوای پرسشنامه جالب و شرایط مصاحبه بر وی تاثیر منفی نداشته باشد.
جریان ارتباطات میان مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده
مصاحبه در واقع یک نوع کنش متقابل میان مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده است؛ اگرچه چارچوب آن تا حد زیادی به وسیله پرسشنامه تعیین میشود، اما در نهایت توانایی‌های مصاحبهکننده باید به نوعی نزد مصاحبهکننده به اثبات برسد. از این رو موافقت یا مخالفت آنها با مصاحبه، در آغاز بیشتر تابع این مساله است که مصاحبه‌شونده تا چه حد بتواند نظر کارفرما را جلب کند. بنابراین در جریان یک مصاحبه عوامل تعیین‌کننده کنش متقابل بین مصاحبهکننده و مصاحبه‌شونده عموما به شرح زیرند:
نخستین قضاوت مصاحبهکننده، با نحوه لباس‌پوشیدن مصاحبه‌شونده آغاز میشود که نباید با انتظارات و ارزش‌های محیط کار مغایرت داشته باشد. وضع ظاهری گاه معرف بعضی از عوامل و ارزش‌های دیگر مانند ملیت نیز می‌تواند باشد.
عامل جنسیت نیز می‌تواند تعیین کننده باشد. در بیشتر موارد اگرمصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده هم‌جنس باشند، مصاحبه راحت‌تر انجام میشود، خصوصاً وقتی سوالات مربوط به مسایل شخصی و خصوصی باشد.
پس از مشخصات ظاهری، عامل تعیین‌کننده دیگر، زبان یا نحوه سخن گفتن است که باید با ارزش‌ها و انتظارات مصاحبهکننده منطبق باشد. اساساً فن بیان، یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایی است که کارفرمایان و مصاحبه‌کنندگان در استخدام کارجویان و روابط عمومی و ارتباط با مخاطبان در نظر دارند.
آیا مصاحبه بهترین راه برای ارزیابی کارجویان است؟
اگرچه مصاحبه یکی از متداول‌ترین روش‌های تحقیق درعلوم اجتماعی و معیاری برای صلاحیت علمی و عملی کارجویان است، اما نمی‌توان تنها مصاحبه را معیاری برای ارزیابی افکار، اندیشه‌ها، گرایش‌ها و انگیزه‌های مصاحبه‌شوندگان در همه زمینه‌ها در نظر گرفت. در همین رابطه و برای اتخاذ تصمیم نهایی باید به طور عملی و خارج از فضای پراسترس مصاحبه نیز کارکردها و توانایی‌های مصاحبه‌شوندگان را نیز بررسی کرد. بدین منظور به روش‌های دیگری نیز نیاز است. از سوی دیگر کارآیی، دقت و اطمینان این روش برای بررسی مفاهیم و مسایل ساده‌تری که در شعاع سنجش آن قرار می‌گیرد از طرف بسیاری از منتقدین مورد تردید است.
مصاحبه، خصوصاً به روش سنتی، مصاحبه‌شونده را در شرایطی بسیار غیر‌طبیعی قرار می‌دهد. به طوری‌که طرح مسایل از سوی مصاحبهکننده در چارچوبی که از سوی مدیریت سازمان تعیین شده است محدود میشود و لذا از تمایل او به صحبت‌کردن و شکافتن مطالب و بدین ترتیب از عمق مسایل مورد بررسی می کاهد. به همین دلیل نیز اولین دانشمندانی که روش پرس و جو را در مکتب نورنبرگ در آلمان به کار بردند، معتقد بودند که مصاحبه باید همانند صحبت روزمره با حالتی کاملاً طبیعی انجام گیرد و سوالات در طول یک صحبت مطرح شوند.مصاحبهکننده باید نه سوالات را از روی پرسشنامه بخواند و نه جواب‌ها را در مقابل پاسخگو یادداشت کند. به طور خلاصه مصاحبهکننده باید آنقدر حرفه‌ای روال مصاحبه را اجرا کند که مصاحبه‌شونده با حالتی کاملا عادی و به دور از فضای مقرارتی مصاحبه، سوالات را پاسخ دهد.
اطمینان از صحت گفته‌های مصاحبه‌شوندگان
صحت گفته‌های مصاحبه‌شوندگان نیز معضلی برای کارفرمایان است که باید با بررسی مدارک دانشگاهی، استعلام از سوابق شغلی و تحصیلی و در نهایت آزمون‌های شفاهی، کتبی و عملی، به اثبات برسد. مصاحبه‌شوندگان درباره برخی از مسایل، آگاهانه اطلاعات صحیح و واقعی در اختیار مصاحبهکننده قرار نمی‌دهند، عکس‌العمل‌های آنها درباره پاسخ به مسایل آینده و پرسش‌هایی این‌گونه معیار درستی از شخصیت و مدیریت بحران را نشان نمی‌دهد. هرچند اگر مصاحبه‌شونده مایل باشد تا حقیقت و واقعیت را بگوید، اما چون هنوز در آن وضعیت خاص، با تمام عواملی که بر روی او تاثیر خواهند گذاشت، قرار نگرفته است، نمی‌توان به گفته او در مورد عکس‌العمل آینده‌اش اطمینان کرد. لذا نمی‌توان با سنجش، گرایش‌ها و نظراتی که درباره آینده می‌دهد، اعتماد کرد و بر اساس آنها تصمیم گرفت.
کیفیت پرسش‌های مصاحبهکننده
شناخت ویژگی‌ها و خصوصیات فردی کارجویان، کار بسیار دشواری است، اما این ویژگی‌ها، در بسیاری از موقعیت‌های شغلی، بسیار حائز اهمیت هستند. پرسش‌ها باعث می‌شوند که مصاحبه‌شوندگان کمی بیشتر درباره خودشان و ویژگی‌های مربوط به سوابق کاری خود، صحبت کند. روند مصاحبه ممکن است به کمی احتیاط نیاز داشته باشد. در پرسش‌های مربوط به خصوصیات فردی و اخلاقی مصاحبه‌شوندگان باید دقت کنند. پرسش‌های آزاد و فرضی، پرسش‌های بسیار مناسبی برای آشکار‌ساختن خصوصیات فردی کارجویان هستند.
پرسش‌هایی که باید کارجویان پیش از مصاحبه بدانند به شرح زیرند:
مهم‌ترین موانع و چالش‌های کاری خود را عنوان کرده و راه‌های مقابله با آنها را ذکر کنید؟
مهم‌ترین نتایج و موفقیت‌های خود را بیان کنید؟
از چه هنگام فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کردید؟
سوابق شغلی و تحصیلی و سمت‌های قبلی خود را نام ببرید؟
تا کنون فعالیت در چه مشاغلی را تجربه کرده‌اید؟
در هنگام بحران‌های اقتصادی چه واکنشی از خود نشان خواهید داد؟
تا کنون چه پروژه‌هایی را با موفقیت به پایان رسانده‌اید و دلیل موفقیت خود را در اجرای چه اصولی می‌دانید؟
برای رسیدن به هدف اصلی و احراز پست‌های سازمانی بالا، کسب چه آموزش‌‌ها و روش‌هایی لازم است؟
حضور در شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ و موفق، چه نقشی در پیشبرد اهداف تجاری دارند؟
کلام پایانی
مصاحبه فرصتی است تا کارجویان مهارت‌های خویش را در برابر کارفرمایان به نمایش گذارند، هر مصاحبه‌کننده‌ای قواعد خاص خودش را دارد، شرط پذیرش، تخصص و اعتماد به نفس است، مرحله‌ای که تنها با سال‌ها تلاش و کسب مهارت و تجربه در محیط تئوری و عملی حاصل میشود، بنابراین پیش از هر آزمون و مصاحبه‌ای باید به خودتان و کارتان اطمینان داشته باشید تا بتوانید همپای رقیبان اهداف بزرگ را کسب کنید.
